Piylənmə, bədəndə həddindən artıq piy yığılması ilə xarakterizə olunan ciddi xroniki xəstəlikdir. Onun yaranmasında müxtəlif amillər rol oynayır ki, bunlardan biri də endokrin sistemin pozğunluqlarıdır. Endokrin səbəblərdən qaynaqlanan piylənmə, daxili sekresiya vəzilərinin funksional pozğunluqları nəticəsində meydana gəlir.
Piylənmənin Endokrin Səbəbləri
Endokrin sistemin pozğunluqları nəticəsində yaranan piylənmənin əsas səbəbləri aşağıdakılardır:
Hipotireoz: Qalxanabənzər vəzin hormonlarının (tiroksin və triiodotironin) çatışmazlığı ilə xarakterizə olunur. Bu hormonların səviyyəsinin azalması metabolik sürətin yavaşlamasına, enerji sərfiyyatının azalmasına və nəticədə piy yığılmasına səbəb olur.
Hiperkortizolizm (Kuşinq sindromu): Böyrəküstü vəzilərin həddindən artıq kortizol hormonu ifraz etməsi ilə xarakterizə olunur. Artmış kortizol səviyyəsi yağ toxumasının qarın, üz və boyun nahiyələrində toplanmasına, əzələ kütləsinin azalmasına və metabolik pozğunluqlara gətirib çıxarır.
Hiperinsulinizm: Müxtəlif səbəblərdən (məsələn, insulinoma və ya insulinə qarşı müqavimət) qanda insulin səviyyəsinin yüksəlməsi ilə xarakterizə olunur. Yüksək insulin səviyyəsi yağ toxumasının yığılmasını təşviq edir və piylənməyə səbəb olur.
Hipoqonadizm: Cinsi vəzilərin (yumurtalıqlar və ya testislər) kifayət qədər cinsiyyət hormonları (estrogen və ya testosteron) ifraz etməməsi ilə xarakterizə olunur. Bu hormonların çatışmazlığı yağ toxumasının artmasına və bədən quruluşunun dəyişməsinə səbəb olur.
Hipofizar pozğunluqlar: Hipofiz vəzinin funksional pozğunluqları (məsələn, akromeqaliya və ya prolaktinoma) metabolik prosesləri təsir edərək piylənməyə səbəb ola bilər.
Piylənmənin Endokrin Formasının Xüsusiyyətləri
Endokrin pozğunluqlardan qaynaqlanan piylənmə formaları adətən aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir:
Piyin bədəndə paylanması: Piy toxuması adətən döş qəfəsi, bud, sağrı və qarnın aşağı hissəsində toplanır.
Əlavə klinik əlamətlər: Məsələn, hipotireozda yorğunluq, soyuğa həssaslıq və qəbizlik; Kuşinq sindromunda isə dəri incəlməsi, hipertoniya və hiperglikemiya müşahidə olunur.
Diaqnostika və Müalicə
Endokrin səbəblərdən qaynaqlanan piylənmənin diaqnostikası və müalicəsi aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:
Hormonal müayinələr: Qanda hormon səviyyələrinin ölçülməsi (məsələn, TSH, kortizol, insulin) endokrin pozğunluğun müəyyən edilməsinə kömək edir.
Təsviri diaqnostik metodlar: Müəyyən hallarda, hipofiz və ya böyrəküstü vəzilərin görüntülənməsi üçün MRT və ya KT kimi metodlardan istifadə olunur.
Əsas səbəbin müalicəsi: Məsələn, hipotireozda tiroksin preparatları, Kuşinq sindromunda isə kortizol səviyyəsini azaltmağa yönəlmiş müalicələr tətbiq edilir.
Həyat tərzi dəyişiklikləri: Sağlam qidalanma və müntəzəm fiziki aktivlik piylənmənin idarə olunmasında vacibdir.
Nəticə etibarilə, endokrin pozğunluqlar piylənmənin mühüm səbəblərindən biridir və onların vaxtında aşkarlanması və müalicəsi xəstənin sağlamlığı üçün əhəmiyyətlidir.